Od 1 stycznia 2026 r. będą obowiązywały ważne zmiany w opodatkowaniu fundacji rodzinnych. Kluczowa z nich zakłada wprowadzenie trzyletniego „lock-upu” na aktywach wniesionych do fundacji rodzinnej. Mimo że nowelizacja miała wejść w życie z początkiem nowego roku, to projekt zakładał objęcie wskazaną regulacją wstecz wszystkich aktywów wniesionych do fundacji już po 31 sierpnia 2025 r. Ostatecznie – zgodnie z kształtem ustawy przyjętej przez Sejm – podatnicy zyskali dodatkowe kilka miesięcy.
Wraz z rozpoczęciem nowego roku w życie wejdą zmiany w opodatkowaniu fundacji rodzinnych. Najdalej idąca z nich dotyczy wprowadzenia trzyletniej blokady, tzw. lock-upu, na nieopodatkowaną sprzedaż aktywów przez fundację. Dopiero po upływie tego okresu możliwe będzie dokonanie sprzedaży bez podatku aktywów wniesionych wcześniej do fundacji rodzinnej. Zakładając, że omawiane rozwiązanie wejdzie w życie (proces legislacyjny jeszcze się nie zakończył), znacznie ograniczy elastyczność dokonywania krótkoterminowych transferów aktywów do fundacji – bez względu na motywację takich działań.
Opodatkowana przedwczesnej sprzedaży aktywów przez fundację rodzinną
Istotą przewidzianego w nowelizacji przepisów rozwiązania jest uniemożliwienie fundacji rodzinnej dokonywania sprzedaży posiadanego przez nią mienia, które zostało do niej wniesione, przekazane jej nieodpłatnie czy też nabyte przez nią od podmiotu powiązanego (np. fundatora) przed upływem 36 miesięcy, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło takie wniesienie, przekazanie lub nabycie.
Potencjalnie to ograniczenie może dotyczyć sprzedaży m.in. akcji, nieruchomości czy wszelkich innych aktywów wniesionych do fundacji rodzinnej. Jeśli fundacja dokona zbycia tych aktywów w okresie wskazanego „lock-upu”, będzie musiała zapłacić podatek dochodowy w wysokości 19% od takiej transakcji. Jednocześnie, jeżeli później fundacja zdecyduje się na wypłatę środków do beneficjentów, to zapłacony podatek od przedwczesnej sprzedaży aktywów będzie mogła odliczyć od podatku pobieranego w związku z dokonywaną wypłatą na rzecz tychże beneficjentów.
Dopiero po okresie lock-upu, czyli po upływie co najmniej wskazanych 36 miesięcy, możliwe będzie dokonanie sprzedaży poszczególnych składników majątku fundacji bez opodatkowania.
Warto rozważyć działania przed zmianami?
Początkowo projekt nowelizacji zakładał, że blokada na aktywach zostanie wprowadzona od 1 stycznia 2026 r., ale będzie miała zastosowanie do wszystkich składników majątkowych wniesionych do fundacji po 31 sierpnia 2025 r.
Ostatecznie jednak ustawodawca zdecydował się na zrównanie terminu objęcia lock-upem składników wniesionych do fundacji rodzinnej z wejściem w życie samej nowelizacji.
W rezultacie, zgodnie z przepisami przejściowymi, lock-up będzie miał zastosowanie do aktywów wniesionych do fundacji po 31 grudnia 2025 r. Jednocześnie nie będzie dotyczyć aktywów pozyskanych przez fundację z innych źródeł.
Aktywa, które fundacja rodzinna nabędzie na rynku w ramach zwykłego obrotu gospodarczego (tj. nie od fundatora, jego bliskich ani od podmiotów z nią powiązanych), nie będą podlegały okresowi ograniczonej zbywalności (lock-up).
Krótkotrwałe przeniesienie do fundacji rodzinnej udziałów w spółkach, nieruchomości czy innych wartościowych aktywów z planem ich późniejszej sprzedaży po wejściu w życie omawianej nowelizacji przestanie mieć swoje uzasadnienie ekonomiczne. Jednocześnie wprowadzenie 36 miesięcznego lock-upu znacznie utrudni ewentualne reagowanie na rynkowe okazje, zmieniające się potrzeby biznesowe czy losowe sytuacje życiowe wymagające pozyskania środków z fundacji rodzinnej.
Z drugiej strony jeszcze do końca roku fundacje mają ku temu wyjątkowo sprzyjające warunki. Obecne przepisy nie przewidują bowiem żadnych obostrzeń w tym zakresie – fundacja może dokonać sprzedaży wniesionych do niej aktywów niemalże w dowolnym momencie – o ile nie zostały one nabyte wyłącznie w celu dalszej odsprzedaży. Dodatkowo warunek ten nie obowiązuje w odniesieniu do udziałów, papierów wartościowych i praw o podobnym charakterze, co umożliwia pełną swobodę w ich sprzedaży.
Jest to więc odpowiedni moment, aby przyśpieszyć wszelkie potencjalne działania związane z zarządzaniem majątkiem przy wykorzystaniu fundacji rodzinnej.
Pozostałe zmiany
Nowelizacja ustawy o CIT, która wprowadza omawiane zmiany, została uchwalona przez Sejm. Aby zaczęła obowiązywać, musi jeszcze zostać przyjęta przez Senat, a także podpisana przez Prezydenta.
Poza wprowadzeniem 36-miesięcznego lock-upu zakłada ona m.in. zmiany w opodatkowaniu przychodów z najmu w fundacji rodzinnej, opodatkowanie struktur z udziałem fundacji i zagranicznych spółek transparentnych podatkowo, a także objęcie fundacji rodzinnej zasadami CFC (w sytuacji, w której jest ona udziałowcem spółki zagranicznej) czy objęcie fundacji rodzinnej przepisami tzw. exit tax.
Ostatni moment na korzystniejsze rozwiązania
Wszystkie z wymienionych rozwiązań mogą mieć istotny wpływ na ewentualne planowanie struktury majątkowej przy wykorzystaniu udziału fundacji rodzinnej. Monitorowanie procesu legislacyjnego w tym zakresie i przygotowanie się na zmianę dotychczasowych zasad funkcjonowania fundacji jest kluczowe, aby w ostatnich miesiącach obowiązywania obecnych regulacji móc jeszcze skorzystać z dostępnych i niewątpliwie korzystnych rozwiązań.
Autor: Michał Pysiewicz
Doradca podatkowy, starszy konsultant w Gekko Taxens Doradztwo Podatkowe. Z podatkami związany od 2019 r. Doświadczenie zdobywał w kancelariach doradztwa podatkowego oraz w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. W swojej praktyce zawodowej koncentruje się na sprawach z zakresu podatku dochodowego od osób prawnych – ze szczególnym uwzględnieniem podatku u źródła (WHT), ale także podatku od towarów i usług oraz doradztwie transakcyjnym i podatkowych aspektach fuzji i przejęć.
