Pomagający ofiarom wojny w Ukrainie mogą stosować już nie tylko 0% stawkę VAT dla nieodpłatnych dostaw towarów oraz nieodpłatnego świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Mogą liczyć także na preferencje w podatku dochodowym na podstawie przepisów wprowadzonych specustawą.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek weszło w życie 5 marca 2022 r. Przepisy te mają obowiązywać czasowo w okresie od 24 lutego 2022 r. (a więc z datą wsteczną) do 30 czerwca 2022 r.
Stosowanie 0% VAT będzie jednak ograniczone do dostaw towarów lub świadczenia usług dokonywanych na rzecz:
- Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
- podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, a więc podmiotów wykonujących działalność leczniczą (czyli np.: samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, instytuty badawcze prowadzące badania naukowe i prace rozwojowe w zakresie nauk medycznych uczestniczące w systemie ochrony zdrowia, jednostki wojskowe),
- jednostek samorządu terytorialnego.
Możliwość zastosowania stawki VAT w wysokości 0% będzie także wymagała zawarcia pisemnej umowy pomiędzy podatnikiem VAT (np. spółką lub przedsiębiorcą prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą) oraz ww. podmiotem – ze wskazaniem, że dostarczone towary lub świadczone usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Dla dostaw towarów i świadczenia usług dokonanych w okresie od dnia 24 lutego do dnia 4 marca 2022 r., a więc przed wejściem rozporządzenia w życie, podpisanie umowy nie jest wymagane, ale dokonanie dostawy towarów lub wykonanie usługi musi zostać potwierdzone na piśmie.
Kolejny projekt w drodze
W zakresie przepisów o podatku VAT, warto także śledzić losy projektu rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień. Jest on dostępny na stronie RCL. Zgodnie z projektem zwolnieniu z VAT mają podlegać usługi w zakresie wynajmowania lub wydzierżawiania nieruchomości o charakterze mieszkalnym lub części nieruchomości, na własny rachunek, świadczone na rzecz:
- jednostek samorządu terytorialnego i ich związków,
- samorządowych jednostek organizacyjnych,
- jednoosobowych spółek samorządu terytorialnego
– wyłącznie w celu wynajmu lub dzierżawy na rzecz osób fizycznych na ich własne cele mieszkaniowe.
Mimo że projekt rozporządzenia nie jest procedowany w związku z pomocą dla uchodźców wojennych z Ukrainy, to jednak rozszerzenie możliwości stosowania zwolnienia z VAT najmu na cele mieszkaniowe, wydaje się rozwiązaniem korzystnym, które obniży koszty pozyskania lokali mieszkalnych przez powyższe podmioty.
Preferencje w podatku dochodowym a specustawa
Nie ma podstaw prawnych, aby przedsiębiorcy mogli bezpiecznie zaliczać do kosztów uzyskania przychodów wszelkie wydatki związane z pomocą. Kierowanie się przez nich w tym zakresie zasadami ogólnymi może niestety zostać zakwestionowane przez organy podatkowe.
Istotne ułatwienie w tym względzie wprowadziły natomiast przepisy specustawy – ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym – które weszły w życie z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r. Zakłada ona wprowadzenie możliwości zaliczania do kosztów uzyskania przychodów darowizn przekazanych na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy. Jest to jednak warunkowane przekazaniem darowizny na rzecz ściśle określonych podmiotów, takich jak: organizacje pożytku publicznego lub równoważne organizacje na terytorium Ukrainy, jednostki samorządu terytorialnego, Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych, podmioty wykonujące na terytorium Polski lub Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego. Ze specustawy wynika także, że korzystne rozwiązania podatkowe mają dotyczyć również kosztów poniesionych w związku z nieodpłatnym świadczeniem usług (np. medycznych) na rzecz tych samych podmiotów.
W związku ze stosowanie nowych przepisów podatkowych, należy zwrócić uwagę, że preferencje w podatku CIT lub PIT mogą zakresem i warunkami ich stosowania odbiegać od zasad stosowania 0% VAT. Przykładowo: możliwość stosowania 0% VAT nie dotyczy darowizn przekazanych na rzecz podmiotów wykonujących działalność z zakresu ratownictwa medycznego. Przepisy o VAT oraz nowelizacja CIT i PIT różnią się także celem pomocy – w VAT mowa jest o celach związanych z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy, a w projekcie dotyczącym CIT i PIT – o celach związanych z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy.
Angażując się w pomoc dla Ukrainy i jej mieszkańców, przedsiębiorca powinien więc zweryfikować, czy przekazywana przez niego pomoc może korzystać zarówno z preferencji w VAT, jak i podatku dochodowym.
Świadczenie pieniężne z tytułu zakwaterowania i wyżywienia nie tylko dla gospodarstw domowych
Specustawa wprowadza możliwość ubiegania się o świadczenie pieniężne przez każdy podmiot, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy. Rozwiązanie to może być pomocne dla przedsiębiorców, którzy przystosowali własne lokale dla potrzeb uchodźców (albo wynajęli takowe) i zapewnili im wyżywienie. Świadczenia te mają podlegać zwolnieniu z podatku dochodowego na podstawie art. 52zi ustawy o PIT oraz art. 38z ustawy o CIT.
Autor: Joanna Pęczek-Czerwińska
Partner, doradca podatkowy w Gekko Taxens Doradztwo Podatkowe. Specjalizuje się w podatkach pośrednich, w szczególności z zakresu podatku VAT. Posiada doświadczenie we wdrażaniu nowych regulacji podatkowych do systemów księgowo-podatkowo-finansowych przedsiębiorcy (rozliczenia z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, weryfikacja płatności na rachunki bankowe z Białej Listy, Nowa Matryca Stawek VAT, plik JPK_VAT z deklaracją, weryfikacja numerów VAT w bazach krajowych i międzynarodowych, SLIM VAT).
