Umożliwienie zakupu samochodu za gotówkę – to jeden z celów przyświecający projektowi nowelizacji ustaw o PIT i CIT, który uchyla ograniczenia w regulowaniu zobowiązań przy użyciu gotówki, jakie uchwalono w związku z Polskim Ładem (przy czym ich wejście w życie było dwukrotnie odraczane). Przyjęcie projektu spowoduje, że ograniczenia w regulowaniu zobowiązań przy użyciu gotówki przez konsumentów w ogóle nie wejdą w życie, a obowiązujące restrykcje dotyczące transakcji B2B nie ulegną zmianie.
Warto przypomnieć, że początkowo zmiany w zakresie limitów wartości transakcji, za które płatności należy dokonać za pośrednictwem rachunku płatniczego, miały zacząć obowiązywać już od 1 stycznia 2022 r. za sprawą tzw. Polskiego Ładu 1.0, a więc nowelizacji ustawy o PIT i CIT z 29 października 2021 r.
Zanim największa reforma podatków dochodowych ostatnich lat zaczęła obowiązywać, jeszcze w 2021 r., za sprawą nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym i ustawy o podatku od sprzedaży detalicznej, wejście w życie regulacji dotyczących transakcji bezgotówkowych odroczono do 1 stycznia 2023 r. W ubiegłym roku po raz kolejny zdecydowano o odsunięciu obowiązywania wspomnianych regulacji. W ramach nowelizacji ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami oraz ustawy o zmianie ustawy o PIT, CIT oraz niektórych innych ustaw, którą przygotowało Ministerstwo Sprawiedliwości, wejście w życie omawianych zmian odroczono do 1 stycznia 2024 r.
Jeden limit bez zmian, drugiego nie będzie
Wniesiony do Sejmu projekt nowelizacji ustawy o PIT i CIT, który został przygotowany przez posłów Prawa i Sprawiedliwości, zakłada nie – jak odbywało się to dotychczas – kolejne odroczenie regulacji dotyczących transakcji, za które płatność musi być regulowana za pośrednictwem rachunku płatniczego, ale ich całkowite uchylenie, co ma spowodować utrzymanie zasad w zakresie płatności gotówką, które obowiązują dziś.
Ma to być możliwe dzięki uchyleniu art. 18 i art. 22 pkt 1 ustawy o zmianie ustawy o PIT i CIT z 29 października 2021 r. (Polski Ład 1.0), które miały zacząć obowiązywać 1 stycznia 2024 r. Art. 18 zobowiązuje konsumentów do dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego w przypadku transakcji o wartości powyżej 20 tys. zł (obowiązujące przepisy o podatkach dochodowych nie przewidują ograniczeń w tym zakresie). Z kolei art. 22 pkt 1 dotyczy limitu wynikającego z art. 19 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców. Jego obecne brzmienie przewiduje, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą (relacje B2B) powinno nastąpić za pośrednictwem rachunku płatniczego, gdy jednorazowa wartość transakcji – bez względu na liczbę wynikających z niej płatności – przekracza 15 tys. zł. Polski Ład przewidywał, że limit zostanie obniżony do 8 tys. zł, ale wiele wskazuje na to, że zostanie on utrzymany na dotychczasowym poziomie.
Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, za uchyleniem obu regulacji, których wejście w życie przewidywał Polski Ład, przemawia m.in. ich sprzeczność z art. 353 Kodeksu cywilnego, który przewiduje zasadę swobody umów. Przyjęcie poselskiego projektu ustawy ma również pomóc w przeciwdziałaniu wykluczeniu osób niedysponujących rachunkami płatniczymi, które – gdyby restrykcje wynikające z Polskiego Ładu zaczęły obowiązywać – nie mogłyby zakupić za gotówkę np. samochodu o wartości np. 21 tys. lub opłacić w ten sposób u agenta turystycznego wycieczki, której koszt przekracza 20 tys. zł.
Jako jeden z powodów wskazano również ryzyko wystąpienia poważnych zakłóceń w gospodarce i życiu społecznym, który – w przypadku wprowadzenia dalszych ograniczeń w zakresie płatności gotówkowych – mógłby wywołać atak cyfrowy bądź awaria systemów elektronicznych. Upowszechnieniu obowiązku dokonywania rozliczeń za pośrednictwem rachunku bankowego autorzy projektu przypisali również udział we wzroście inflacji (poprzez zwiększenie ogólnych kosztów transakcji – z uwagi na przepisy wymuszające zakładanie rachunków bankowych i zawieranie umów o kartę płatniczą).
Znikają też sankcje
Ustawa wprowadzająca Polski Ład przewidywała też wprowadzenie kar dla przedsiębiorców, którzy przyjmowaliby płatność w gotówce od konsumentów za transakcje, których wartość przekraczałaby ustawowy limit. Sankcja zakładała konieczność wykazania dodatkowego przychodu przez takich podatników – w kwocie płatności dotyczącej transakcji o wartości powyżej 20 tys. zł, którą otrzymaliby oni bez pośrednictwa rachunku płatniczego. Podstawa prawna miała wynikać z art. 14 ust. 2 pkt 22 ustawy o PIT i art. 12 ust. 1 pkt 16 ustawy o CIT.
Poselski projekt ustawy przewiduje uchylenie obu regulacji, dlatego sankcja, przewidująca konieczność de facto dwukrotnego wykazania przychodu przez przedsiębiorców, którzy przyjmowaliby płatność w gotówce mimo istniejącego zakazu (raz na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o PIT lub art. 12 ust. 1 ustawy o CIT, drugi raz na podstawie przepisów sankcyjnych) zapewne również nie zacznie obowiązywać.
Miało być mniej, będzie więcej?
Co istotne, gdy w 2021 r. publikowano projekt Polskiego Ładu, w jego uzasadnieniu wskazywano, że art. 18 i art. 22 pkt 1 mają przyczynić się do popularyzacji obrotu bezgotówkowego w Polsce, które nie tylko są elementem nowoczesnej gospodarki cyfrowej, ale też miały pomagać w zwalczaniu szarej strefy i przeciwdziałać praniu pieniędzy. Na przestrzeni dwóch lat cele uległy jednak zmianie, ponieważ – jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji ustaw o PIT i CIT – ograniczenia płatności gotówkowych nie uwzględniają zwyczajów płatniczych i potrzeb w tym zakresie, a dodatkowo zapewnienie Polakom nieutrudnionego dostępu do gotówki wynika z Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Obrotu Gotówkowego, którą realizuje NBP.
Niewykluczone zatem, że po blisko 2 latach od ogłoszenia pierwszego projektu Polskiego Ładu, którego regulacje miały zmierzać w kierunku uszczelniania systemu podatkowego poprzez m.in. promowanie obrotu bezgotówkowego, krajowe przepisy w zakresie możliwości regulowania zobowiązań przy użyciu gotówki staną się bardziej liberalne niż wcześniej. Pod koniec 2021 r. – niezależnie od ustawy wprowadzającej Polski Ład – uchwalono bowiem przepisy, które zobowiązują sprzedawców do przyjmowania zapłaty w gotówce za transakcje do kwoty – aktualnie – 6 736,60 zł. Nakaz ten wynika z ustawy o usługach płatniczych z 17 września 2021 r., która przewiduje, że nie można uzależniać zawarcia z konsumentem umowy o świadczenie usługi lub umowy sprzedaży towaru od dokonania zapłaty w formie bezgotówkowej ani odmówić przyjęcia zapłaty od konsumenta znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP, w odniesieniu do jednorazowej transakcji o wartości wyznaczanej przez wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z zysku w III kw. roku poprzedniego, ogłoszonego przez prezesa GUS.
Autor: Marta Szafarowska
Wykładowca Gekko Taxens Akademia. Specjalizuje się w zakresie szeroko rozumianych zagadnieniach podatkowych spotykanych w branży motoryzacyjnej. Od lat doradza dealerom, importerom i firmom leasingowym, umiejętnie wypracowując praktyczne rozwiązania nawet skomplikowanych problemów. Posiada bogate doświadczenie w doradztwie z zakresu CIT, VAT, PIT i akcyzy.
