Wiele wątpliwości po stronie księgowych wiąże się ze skutkami, jakie niesie ze sobą świadczenie usług zwolnionych z VAT, do których zaliczane jest m.in. pośrednictwo ubezpieczeniowe i kredytowe. Z problemem borykają się m.in. dealerzy. Z niedawnego wyroku WSA w Gdańsku wynika, że jeśli sprzedaż usług zwolnionych ma jedynie charakter pomocniczy w stosunku do ogółu działalności, nie ma obowiązku uwzględniania jej przy kalkulacji współczynnika, o którym mówi art. 90 ustawy o VAT. Orzeczenie nie jest jednak ostateczne i nie rozwiązuje wszystkich problemów.
Zgodnie z art. 90 ustawy o VAT, w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika zarówno do wykonywania działalności opodatkowanej, jak i – w pewnym uproszczeniu – zwolnionej od VAT, jest on zobowiązany do określenia kwoty podatku, jaka jest związana z czynnościami, w stosunku do których przysługuje prawo do odliczenia. W przypadku zakupów, których nie można zaalokować jednoznacznie do któregoś z tych strumieni działalności bezpośrednio, podatnik powinien posłużyć się proporcją sprzedaży określaną na podstawie rocznego obrotu, konstruowaną jako obrót z tytułu czynności opodatkowanych do obrotu ogółem. Jako że proporcję zaokrągla się zawsze w górę do pełnej liczby, jeśli z obliczonego w ten sposób współczynnika wynika, że przekracza on 98% (a więc wynosi po zaokrągleniu 99%) i jednocześnie kwota VAT niepodlegającego odliczeniu na skutek zastosowania tej proporcji jest niższa niż 10 tys. zł, podatnik może uznać, że przysługuje mu prawo do odliczenia 100% VAT od takich zakupów mieszanych. Jednocześnie jednak przy obliczaniu proporcji – zgodnie z art. 90 ust. 6 pkt. 1 – nie uwzględnia się m.in. obrotu z tytułu pomocniczych transakcji finansowych.
Temat ważny dla wszystkich, którzy…
Kwestia tego, czy wykonywane czynności z zakresu pośrednictwa ubezpieczeniowego i kredytowego powinny być brane pod uwagę przy ustalaniu współczynnika, czy w stosunku do nich można zastosować przepis, który umożliwia wyłączenie związanego z nimi obrotu przy obliczaniu proporcji, powinna więc interesować wszystkich dealerów, u których działalność zwolniona jest rozwinięta na tyle, że odpowiada ona za ponad 1% obrotu (ewentualnie, gdy przypadająca na nią kwota VAT od zakupów związanych z ogółem działalności, których nie można przypisać do czynności opodatkowanych bądź zwolnionych, wynosi co najmniej 10 tys. zł).
Temat ten zainteresował również dealera, który zapytał o niego we wniosku skierowanym do Dyrektora KIS. W interpretacji wydanej 11 stycznia 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.801.2022.1.JS) organ wskazał, że działalność związana z pośrednictwem ubezpieczeniowym oraz kredytowym w odniesieniu do samochodów ma charakter planowy, więc takie czynności nie mają charakteru pomocniczego i powinny zostać uwzględnione w obrocie, w oparciu o który kalkulowana jest proporcja.
Inaczej do tego zagadnienia podszedł WSA w Gdańsku, który w wyroku z 5 lipca 2023 r. (sygn. I SA/Gd 214/23) stwierdził, że usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego i kredytowego mają charakter pomocniczy względem działalności głównej dealera. Świadczy o tym relatywnie niski stopień zaangażowania aktywów do tej części działalności (w tym środków trwałych i pracowników) dealera, a także nabywanych przez niego towarów bądź usług, które są wykorzystywane do wykonywania czynności zwolnionych.
Wyrok nie załatwia wszystkiego
Orzeczenie WSA w Gdańsku jest z pewnością korzystne, ponieważ pominięcie czynności pomocniczych – które w przypadku dealerów stanowią całość czynności zwolnionych od VAT – pozwala dealerowi uzyskać wartość współczynnika wynikającego z art. 90 ustawy o VAT na poziomie 100%, co zwalnia go z konieczności pomniejszania podatku VAT naliczonego w kontekście całokształtu działalności firmy i dokonywanych przez nią zakupów.
Stanowisko zaprezentowane przez Sąd wydaje się też logiczne, ponieważ w rzeczywistości do czynności związanych z pośrednictwem ubezpieczeniowym i kredytowym zaangażowana jest zazwyczaj jedna bądź dwie osoby w firmie, które – choć wyposażone są w narzędzia jak komputer czy telefon – to w kontekście całokształtu działalności firmy nie odpowiadają za wykorzystanie znaczących zasób finansowych i ludzkich.
Zwykle pracownik odpowiedzialny za sprzedaż ubezpieczeń i kredytów zajmuje się również oferowaniem leasingu, zaś usługi pośrednictwa nie stanowią czynności zwolnionych od VAT, dlatego wykorzystywane przez niego narzędzia (a także świadczona praca) nie są związane wyłącznie z czynnościami zwolnionymi, ale w sposób rotacyjny również z opodatkowanymi. Inne skutki podatkowe będą dotyczyć tych sytuacji, gdy np. komputer jako środek trwały będzie wykorzystywany wyłącznie w związku ze strumieniem działalności zwolnionej. W stosunku do nabycia takiego aktywa dealer nie będzie miał w ogóle prawa do odliczenia podatku VAT. Współczynnik sprzedaży ma bowiem zastosowanie do podatku VAT od tych zakupów, które nie są jednoznacznie związane z działalnością opodatkowaną bądź zwolnioną. W pierwszej kolejności wymagane jest zaś przeprowadzenie tzw. alokacji bezpośredniej, zgodnie z którą:
- w przypadku zakupów związanych wyłącznie z czynnościami opodatkowanymi VAT – podatnikowi przysługuje pełne prawo do odliczenia VAT,
- w przypadku zakupów związanych wyłącznie z czynnościami zwolnionymi – takie prawo nie przysługuje w ogóle.
Jest jeszcze jedno zagrożenie związane z wyrokiem WSA w Gdańsku. Można przyjąć za pewnik, że zostało ono zaskarżone przez organ podatkowy, dlatego należy zakładać, że ostateczne rozstrzygnięcie zapadnie dopiero, gdy sprawą zajmie się Naczelny Sąd Administracyjny. Biorąc jednak pod uwagę podejście zaprezentowane przez Sąd I instancji, można wykazywać w tej kwestii ostrożny optymizm.
Autor: Marta Szafarowska
Wykładowca Gekko Taxens Akademia. Specjalizuje się w zakresie szeroko rozumianych zagadnieniach podatkowych spotykanych w branży motoryzacyjnej. Od lat doradza dealerom, importerom i firmom leasingowym, umiejętnie wypracowując praktyczne rozwiązania nawet skomplikowanych problemów. Posiada bogate doświadczenie w doradztwie z zakresu CIT, VAT, PIT i akcyzy.
