Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości została podpisana przez Prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw. Tytuł ustawy mającej na celu ograniczanie skutków kradzieży tożsamości może być jednak mylący. Dotyczy ona nie tylko danych osobowych, ale także branży motoryzacyjnej. Przewiduje m.in. istotne zmiany w procedurach rejestracji i zawiadamiania o zbyciu pojazdów. Zaczną one obowiązywać 1 stycznia 2024 r.
Pierwotny projekt ustawy nie wskazywał na to, aby ta ustawa swoim zakresem miała objąć także branżę motoryzacyjną. A jednak! W toku trwającego procesu legislacyjnego okazało się, że wprowadzane ww. ustawą zmiany mają dotyczyć także ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. Zmian wynikających z autopoprawki, która wpłynęła do Sejmu 24 maja 2023 r., a więc już po skierowaniu ustawy do I czytania, odnoszących się do branży motoryzacyjnej było całkiem sporo. Dotyczyły one m.in. kwestii wjazdu do stref czystego transportu, eliminowania z sytemu CEP pojazdów, które mogą nie być już używane (brak ubezpieczenia OC przez co najmniej 10 lat), zwrotu dowodów rejestracyjnych bez konieczności czekania na odbiór fizycznego dokumentu w starostwie i dostępu do informacji zgromadzonych w bazie prowadzonej przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Najważniejsze są jednak rozwiązania w zakresie rejestracji pojazdów, informowania o zawarciu umowy sprzedaży i kar za niedopełnienie obowiązków z tym związanych. W toku dalszych prac nad ustawą zostały wprowadzone kolejne poprawki, choć nie było ich już wiele.
Należy przypomnieć, że zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy Prawo o ruchu drogowym, a konkretnie art. 71 ust. 7, właściciele pojazdów (niebędących pojazdami nowymi) w przypadku sprowadzenia ich z innego kraju Unii Europejskiej są obowiązani do ich rejestracji w ciągu 30 dni. Niedopełnienie tego obowiązku aktualnie zagrożone jest karą od 200 do 1000 zł.
Więcej pojazdów do rejestracji
Obowiązek dokonania rejestracji zostanie zastąpiony koniecznością złożenia wniosku o rejestrację. Ta pozornie niewielka różnica może przełożyć się na ograniczenie ryzyka kar po stronie właścicieli pojazdów, którzy mogliby nie zdążyć dopełnić obowiązku rejestracji w ustawowym terminie np. z uwagi na zbyt duże obłożenie wydziałów komunikacji (obserwowane po wprowadzeniu przepisów w 2020 r.) lub z uwagi na brak możliwości zarejestrowania pojazdu uszkodzonego (zwykle sprowadzonego z zagranicy) do czasu jego naprawy i uzyskania zaświadczenia ze Stacji Kontroli Pojazdów.
Przywołany już art. 71 ust. 7 ustawy PORD, zobowiązujący właścicieli pojazdów sprowadzanych z UE do ich rejestracji, ma zostać uchylony. W jego miejsce ma pojawić się natomiast art. 73aa, zgodnie z którym właściciele pojazdów zostaną zobowiązani do złożenia wniosku o rejestrację (a nie – jak dotychczas w odniesieniu do samochodów używanych sprowadzonych z terytorium UE – dokonania rejestracji) w ciągu 30 dni w przypadku:
- nabycia pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- dopuszczenia do obrotu pojazdu sprowadzonego z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim Unii Europejskiej przez organ Krajowej Administracji Skarbowej;
- sprowadzenia pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Co istotne, jeśli właścicielem jednego z ww. pojazdów, o których mowa powyżej, tj. nabytego na terytorium RP, sprowadzonego z lub spoza UE, będzie przedsiębiorca prowadzący w Polsce działalność gospodarczą w zakresie obrotu pojazdami, termin na złożenie wniosku o rejestrację ma ulec wydłużeniu i wynieść nie 30, a 90 dni.
Obowiązek złożenia wniosku o rejestrację samochodów w powyższych trzech przypadkach (tj. nabycia samochodu na terytorium RP, sprowadzenia go z lub spoza UE) w ciągu 30 dni od zaistnienia tych stanów faktycznych – jak wynika z ustawy przyjętej przez Sejm – nie będzie dotyczył sytuacji podmiotów uprawnionych do posługiwania się – na podstawie art. 80s ust. 2 ustawy PORD – profesjonalnymi dowodami i tablicami rejestracyjnymi (tzw. dealerskimi), które są przeznaczone dla aut nowych, niezarejestrowanych wcześniej ani w Polsce, ani zagranicą. W tym przypadku istotne będzie, aby podmiot uprawniony posiadał ważną decyzję o profesjonalnej rejestracji pojazdów.
Zmianie, w odniesieniu do poprzedniej wersji projektu, uległ art. 73aa ust. 5 ustawy. Z literalnego brzmienia zaprojektowanych przepisów wynika, że właścicieli, tu należy podkreślić – nowych pojazdów – którzy są przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą w zakresie obrotu pojazdami lub – ten fragment został dodany – przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą w zakresie produkcji samochodów, nie będzie dotyczył obowiązek złożenia wniosku o rejestrację nowych samochodów we wskazanych powyżej terminach. Dotyczy to – także po wprowadzeniu zmiany – wszystkich powyżej wskazanych przypadków odnoszących się do nowych pojazdów. Projekt, który został początkowo przyjęty przez Sejm, przewidywał, że takie ograniczenie miało dotyczyć wyłącznie nowych pojazdów sprowadzanych wewnątrzwspólnotowo. W ostatecznym brzmieniu ustawy – opublikowanej w Dzienniku Ustaw – dokonanie nabycia nowych samochodów zarówno w ramach WNT, jak i w pozostałych przypadkach, tj. na terytorium RP oraz importowanych, nie będzie podlegało – w przypadku przedsiębiorców prowadzących na terytorium Polski działalność gospodarczą w zakresie obrotu pojazdami lub produkcji pojazdów – 90-dniowemu terminowi na złożenie wniosku o rejestrację.
Zostały dodane także dwa nowe przepisy, tj. art. 73aa ust. 6 i 7 ustawy, które przewidują, że w przypadku nabycia pojazdu w Polsce, właściciel pojazdu nabytego i zarejestrowanego w Polsce nie będzie obowiązany złożyć wniosku o rejestrację, jeżeli przed upływem 30- lub 90-dniowego terminu na złożenie takiego wniosku zostanie na jego rzecz wydane zaświadczenie o demontażu pojazdu lub zaświadczenie o przyjęciu niekompletnego pojazdu. Analogicznie, powyższy obowiązek nie wystąpi, jeżeli właściciel takiego samochodu dokona jego zbycia przed upływem ww. terminu.
Znika obowiązek zgłoszenia nabycia
Obowiązujące od 2020 r. przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym wymagają dokonania zgłoszenia w wydziale komunikacji zbycia oraz nabycia pojazdu w ciągu 30 dni od dokonania tych czynności (w odniesieniu do aut zarejestrowanych już na terytorium kraju).
Przyjęte zmiany przewidują, że obowiązek zawiadomienia starosty zostanie utrzymany jedynie dla zbycia pojazdu. Będzie do tego zobowiązany – w ciągu 30 dni – jego dotychczasowy właściciel (w przypadku współwłasności dla skuteczności zawiadomienia o zbyciu pojazdu wystarczająca będzie realizacja tego obowiązku przez jednego ze współwłaścicieli). Natomiast nabycie samochodu na terytorium RP będzie „zaraportowane” w formie złożenia wniosku o jego rejestrację.
Mniej uznaniowości w sankcjach
Zmiany, jak już wskazano, odnoszą się również do wysokości sankcji za niedopełnienie obowiązku rejestracji pojazdu lub zawiadomienia o zbyciu pojazdu. Obowiązujące regulacje przewidują, że brak realizacji tych obowiązków zagrożony jest karą pieniężną od 200 zł do 1 tys. zł.
Regulacje przewidziane w ustawie o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości zakładają natomiast określenie sztywnej wysokości kary pieniężnej za niedopełnienie powyższych obowiązków. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 140mb ust. 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym – właściciel pojazdu zarejestrowanego na terytorium Polski, który nie zawiadomi starosty o zbyciu pojazdu, będzie podlegać karze pieniężnej w wysokości 250 zł.
Sankcja w wysokości 500 zł będzie natomiast grozić właścicielom pojazdów, którzy nie złożą wniosku o rejestrację samochodu (nabytego na terytorium Polski, a także sprowadzonego z lub spoza Unii) w terminie 30 dni, a także gdy pomimo wezwania nie uzupełnią oni w terminie braków w złożonym wniosku. Dwukrotnie wyższa sankcja może zostać nałożona w sytuacji, gdy wniosek o rejestrację nie zostanie złożony w terminie 180 dni od dnia nabycia pojazdu na terytorium Polski, jego dopuszczenia do obrotu (w przypadku importu spoza UE), sprowadzenia z innego kraju Unii lub nabycia w drodze spadku.
Co do zasady surowsze sankcje będą grozić przedsiębiorcom prowadzącym działalność w zakresie obrotu pojazdami. Kara w wysokości 1000 zł będzie przewidziana dla przypadków niedopełnienia 90-dniowego terminu na złożenie wniosku o rejestrację samochodu, zaś jego niezłożenie w ciągu 180 dni ma wiązać się z karą w wysokości 2000 zł.
Z uwagi na sztywne uregulowanie wysokości sankcji uchylony ma zostać art. 140n ust. 4 ustawy Prawo o ruchu drogowym, który aktualnie przewiduje, że ustalając wysokość kary pieniężnej, uwzględnia się zakres naruszenia, powtarzalność naruszeń oraz korzyści finansowe uzyskane z tytułu naruszenia ustawy.
Od kiedy zmiany?
Nowe regulacje w zakresie obowiązku rejestracji i zawiadomienia o zbyciu pojazdu zaczną obowiązywać 1 stycznia 2024 r. W przypadku pojazdów nabytych (zarówno w Polsce, jak i z zagranicy) przed wejściem w życie ustawy mają być stosowane dotychczasowe regulacje. Podobnie będzie w przypadku postępowań o rejestrację pojazdów wszczętych i niezakończonych przed rozpoczęciem obowiązywania omawianych regulacji, a także spraw dotyczących nakładania kar pieniężnych.
Część zmian należy ocenić korzystnie. Dotyczy to m.in. wydłużenia terminu na rejestrację samochodów przez podmioty prowadzące działalność polegającą na obrocie pojazdami. Pozytywne jest też zniesienie obowiązku poinformowania starosty o nabyciu auta (skoro tak czy inaczej istnieje obowiązek złożenia wniosku o jego rejestrację).
Na krytykę zasługuje zaś sposób procedowania ustawy, ponieważ zabrakło konsultacji społecznych, a dodatkowo zmiany w ustawie Prawo o ruchu drogowym były procedowane przy okazji modyfikacji regulacji dotyczących kradzieży tożsamości. Niekorzystna jest również zmiana, która wprowadza obowiązek dotyczący rejestracji wielu samochodów nabywanych na terytorium Polski, co będzie oznaczało nie tylko dodatkowe koszty dla podatników, ale także znaczne zwiększenie zakresu formalności, których będą musieli dopełnić.
Autor: Weronika Grzęda
Menedżer, Adwokat w Gekko Taxens Doradztwo Podatkowe. Specjalizuje się w doradztwie w zakresie VAT i podatku akcyzowego. Zajmuje się m.in. międzynarodowym obrotem towarowym na gruncie VAT i opodatkowaniem akcyzą wyrobów energetycznych, napojów alkoholowych i samochodów. Doradza podmiotom m.in. z branż farmaceutycznej, motoryzacyjnej, leasingowej i handlowej. Reprezentuje klientów przed sądami i organami administracji. Oprócz bieżącego doradztwa prawnego i podatkowego zajmuje się również prowadzeniem przeglądów i szkoleń podatkowych.
